💡Meteen de toekomsttest maken? Klik dan hier.

Wat ga jij vanavond koken? Misschien denk je meteen aan iets wat je lekker vindt. Of je weet nu al dat je geen tijd hebt en het weer een maaltijdsalade of diepvriespizza wordt. Maar het kan ook goed zijn dat je nog geen flauw idee hebt. Futuring lijkt wel een beetje op koken: de toekomst is een supermarkt tjokvol ingrediënten met ontelbaar veel combinatiemogelijkheden. En net als bij gerechten kan ook het bedenken van toekomstscenario’s een behoorlijke uitdaging zijn.

Gelukkig hebben mensen als Jim Dator, Alessandro Fergnani en Zhaoli Song daar iets op gevonden. Zij hebben namelijk zogenaamde archetype–scenario’s ontwikkeld. Je kunt dat zien als generieke formats of blauwdrukken van scenario’s die je zelf verder kunt invullen. Ze helpen je op weg in het enorme keuzepallet van de toekomst. Of om de metafoor van het koken te gebruiken: je start al met een basisvorm, zoals pizzadeeg, pannenkoekenmix, een broodje of een taco. Die basisvorm kun je vervolgens verder uitwerken met salami of tonijn, spek of appel, gezond of beenham, gehakt of vega. Bij de archetype-scenario’s zijn die ingrediënten belangrijke drijvende krachten en ontwikkelingen in jouw (bedrijfs- of organisatie)omgeving. Je verweeft die krachten en ontwikkelingen in de verhalen van de scenario’s. Zo veranderen de generieke scenario’s in specifieke scenario’s die op jouw context van toepassing zijn.

Jim Dator ontwikkelde vier archetype-scenario’s: Groei, Discipline, Ineenstorting en Transformatie (Dator, 2009). Hij zag zijn scenario’s als images of the future, beelden die mensen in hun hoofd hebben als het over de toekomst gaat. Het zijn generieke beelden die hij telkens weer zag opduiken in het nieuws, boeken, artikelen, rapporten en ook sciencefiction.

Op dat laatste gebied gaan Fergnani & Song (2020) verder. Zij analyseren sciencefictionfilms om te achterhalen welke scenario’s daaraan ten grondslag liggen en komen tot zes archetype-scenario’s: Groei & Verval, Bedreigingen & Nieuwe Hoop, Afvalwerelden, De Heersende Machten, Chaos en Omgekeerde Wereld. Deze scenario’s heb ik in onderstaande test verwerkt. Aan het einde van de test staat een korte beschrijving van het scenario waar je bij uitkomt. (In het artikel van Fergnani & Song vind je beschrijvingen van alle scenario’s.)

Nu zijn scenario’s uit sciencefictionfilms vaak behoorlijk radicaal, soms erg dystopisch of ook compleet onrealistisch (denk maar aan buitenaardse wezens of tijdreizen). Het is volgens Fergnani & Song dan ook niet de bedoeling dat je de scenario’s letterlijk neemt als je ze gebruikt voor futuring. De archetype-scenario’s zijn bedoeld als metafoor en om je transformatief te laten denken. Stel dat het allemaal compleet anders wordt dan nu, wat zou ik dan in zo’n situatie kunnen doen? Daarbij gaat het ook of juist om scenario’s die jou verschrikkelijk lijken of die je je absoluut niet kunt voorstellen, maar die toch zouden kunnen gebeuren. Het ondenkbare kunnen denken: dat is en blijft een van de moeilijkste aspecten van futuring. Maar het goede nieuws is dat je het kunt oefenen en er steeds beter in kunt worden.

En dan nu de test: welk van de zes sciencefiction archetype-scenario’s past bij jou?

De toekomsttest