Resultaten uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst. Maar ze kunnen wel een richting aangeven. Bij grafieken is dat soms in één oogopslag duidelijk. Het zijn dan ook handige verandersignalen. Grafieken laten een ontwikkeling zien die je kunt doortrekken naar de toekomst. Zo ook bij dit voorbeeld van een beginnende (eigenlijk omgekeerde) S-curve bij de productie van elektriciteit per type bron. Spoiler alert: de daling van fossiele energie zet door.

Je hoeft niet heel veel fantasie te hebben om te zien waar het heen gaat in de grafiek bij deze blogpost. Het einde van stroom uit fossiele bronnen (het onderste, lichtblauwe deel) is in zicht. De hernieuwbare bronnen (het donkerblauwe deel) zijn aan een onstuitbare opmars bezig. (Groen is trouwens kernenergie + overig.) Waar het einde van de dalende lijn ligt, weten we niet. Maar de kans is groot dat de lijn onderaan de grafiek eindigt zoals die bovenaan begon. Als de elementen waren omgedraaid, zou je een mooie S-curve hebben. En die is kenmerkend voor transities: in het begin verandert er weinig (fossiel is dominant), dan is er ineens een versnellingsfase (hernieuwbaar neemt snel toe) en het eindigt met een nieuwe, omgekeerde realiteit (hernieuwbaar is dominant).

Een ander voorbeeld uit dezelfde hoek is de elektrificatie van brom- en snorfietsen. Als je naar de  verkoopcijfers van 2017-2022 kijkt, is duidelijk dat we midden in de versnellingsfase zitten op weg naar een nieuwe realiteit. Waar in 2017 nog bijna alle verkochte modellen op benzine reden, was vijf jaar later bijna de helft al elektrisch. (Trouwens een zegen voor neus en oren!) Je kunt de S-curve ook combineren met een omgekeerde S-curve tot een X-curve. Daarmee maak je volgens transitiekundige Jan Rotmans (2021) in één oogopslag zowel de opbouw als de afbraak van een systeem zichtbaar. In het geval van de brom- en snorfietsen dus de toename van elektrisch (S-curve richting 100%) en de daar tegenover staande afname van benzine (omgekeerde S-curve richting 0%).

Gaat het lukken om in de toekomst alle elektriciteit op te wekken uit hernieuwbare bronnen? Het antwoord is tina: there is no alternative. Ja, dus en het moet wel, want klimaatopwarming. En het komt goed gezien de dalende fossiele lijn. Het gaat inmiddels zelfs zo hard dat experts verwachten dat in de toekomst elektriciteit gratis wordt en wind- en zonneparken soms zelfs moeten worden uitgezet. Gratis energie in overvloed? Dat doet denken aan kernfusie, de heilige graal van energie. Als die ‘zon in een doos’ in de toekomst beschikbaar komt, zal er in ieder geval oneindig veel energie zijn. En dat opent volledig nieuwe en nu nog ondenkbare mogelijkheden. (Kijk maar naar de rol van steenkool bij de industriële revolutie en die van olie bij de mobiliteitsexplosie in de vorige eeuw.) De zon in een doos. Klinkt niet echt poëtisch voor een oneindige energiebron. Maar dat zal toekomstige generaties een zorg zijn.